Για τη σωτηρία της Ευρώπης… πάρτε τα λεφτά
Έφτασε η μέρα του απολογισμού για την Ιρλανδία. Χτες βράδυ ο Μπράιαν Λάνιχαν που θα συναντούσε τους ομολόγους του Υπουργούς Οικονομικών της ΕΕ στις Βρυξέλλες, θα βρισκόταν στην αλλόκοτη θέση να τον... παρακαλάνε για να δεχτεί την ευρωπαϊκή διάσωση της χώρας του. Κι όλα αυτά παρά το ότι η Ιρλανδία δεν θα χρειαστεί χρήματα από τις αγορές ομολόγων ως τα μέσα του 2011 ενώ η κυβέρνησή της ετοιμάζεται να καταθέσει στις 7 Δεκεμβρίου έναν προϋπολογισμό που θεωρεί ότι θα μπορέσει να θέσει τον κρατικό δανεισμό υπό έλεγχο. Αλλά η κρίση αφορά τώρα ξανά την επιβίωση της Ευρωζώνης.
Ο Ιρλανδός Υπουργός Οικονομικών θα πάρει τα λεφτά – και οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι πρέπει να ελπίζουν ότι το πράγμα θα δουλέψει. Για τον κ. Λάνιχαν, θα είναι μια δύσκολη στιγμή. Τα δύο τελευταία χρόνια έκανε τα πάντα για να διατηρήσει την εμπιστοσύνη των αγορών. Αλλά η απόφαση της κυβέρνησής του, το Σεπτέμβριο του 2008, να παράσχει εγγυήσεις σε όλους τους μη ασφαλισμένους πιστωτές του ιρλανδικού τραπεζικού συστήματος αποδείχτηκε ολέθριο λάθος. Τα δημόσια οικονομικά συνετρίβησαν υπό το βάρος της τεράστιας έκτασης των ζημιών των ιρλανδικών τραπεζών.
Τώρα που αρχίζουν τα προβλήματα με τα χαρτοφυλάκια των στεγαστικών δανείων, χρήματα δεν υπάρχουν ενώ οι καταθέσεις έχουν αποσυρθεί. Συνεπώς, η επιβίωση των ιρλανδικών τραπεζών εξαρτάται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Η ΕΚΤ έχει σήμερα χορηγήσει στις ιρλανδικές τράπεζες πιστώσεις που φτάνουν τα 80 δις ευρώ και αντιστοιχούν στο 80% του ιρλανδικού ΑΕΠ. Την περασμένη βδομάδα η Τράπεζα της Ιρλανδίας ανακοίνωσε ότι ο λόγος των δανείων προς καταθέσεις αυξήθηκε από 145% σε 160% κι αυτό παρά τις μερικές διαγραφές προβληματικών στοιχείων ενεργητικού στις οποίες είχε προβεί. Στις άλλες ιρλανδικές τράπεζες τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα.
Στην πραγματικότητα, μέσω του προγράμματος αγοράς ιρλανδικών ομολόγων της ΕΚΤ, η Ιρλανδία έχει απορροφήσει πολύ περισσότερα κεφάλαια διάσωσης από όσο θέλουν να αναγνωρίσουν οι Ευρωπαίοι πολιτικοί. Η ΕΚΤ ως νομισματική αρχή της Ευρωζώνης μπορεί να παρεμβαίνει στις αγορές και να παρέχει ρευστότητα. Αλλά δεν έχει καμιά εντολή να αναλαμβάνει πιστωτικό κίνδυνο και πιστωτικό κίνδυνο αντιπροσωπεύει σήμερα η Ιρλανδία. Ένα εγχείρημα διάσωσης που θα εκθέσει τους φορολογούμενους σε ζημιές πρέπει να έχει δημοσιονομικό χαρακτήρα.
Η αποκατάσταση της κεφαλαιακής βάσης του ιρλανδικού τραπεζικού συστήματος είναι απολύτως αναγκαία. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι η Τράπεζα της Ιρλανδίας έχει δείκτη βασικών εποπτικών κεφαλαίων Tier 1 μόλις 8.2%. Αντιθέτως η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδας που αντιμετωπίζει ανάλογες χρηματοδοτικές πιέσεις συγκέντρωσε πρόσφατα μέσω ΑΜΚ κεφάλαια άνω των 2.8 δις ενισχύοντας τον βασικό της δείκτη Tier 1 σε 13.4%. Η αποκατάσταση της κεφαλαιακής βάσης των ιρλανδικών τραπεζών σε αντίστοιχα επίπεδα μπορεί να τους επιτρέψει να αρχίσουν να αναχρηματοδοτούνται από τις αγορές. Αλλά μόνο η ΕΕ μπορεί να παράσχει στο Δουβλίνο τα αναγκαία κεφάλαια. Ακόμα και έτσι η Ιρλανδία θα μπορούσε να συνεχίσει να παλεύει για πρόσβαση στις αγορές ομολόγων, ενώ η οικονομική κατάσταση θα παρέμενε αβέβαιη, πράγμα που σήμαινε ότι αργότερα θα απαιτούνταν ένα ακόμα μεγαλύτερο εγχείρημα διάσωσης.
Όχι μόνο έχει η Ευρωπαϊκή Ένωση το δικαίωμα να ζητήσει από την Ιρλανδία να αποδεχτεί τη διάσωση αλλά και το Δουβλίνο έχει την υποχρέωση να την αποδεχτεί: όσο περισσότερο την αποφεύγει, τόσο περισσότερο αυξάνει ο κίνδυνος για περαιτέρω καταστροφικά πλήγματα στην εμπιστοσύνη του ιρλανδικού χρηματοπιστωτικού συστήματος, όπως και για διάχυση της κρίσης στα άλλα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης, δηλαδή την Πορτογαλία, την Ισπανία και την Ιταλία.
Δεν ξάφνιασε συνεπώς κανένα η χτεσινή παρέμβαση του Πορτογάλου Υπουργού Οικονομικών Φερνάντο Τεξέιρα που κάλεσε την ιρλανδική κυβέρνηση να λάβει υπόψη της τι είναι καλύτερο όχι μόνο για τη χώρα της αλλά και για την Ευρωζώνη. Δυστυχώς όμως για την Πορτογαλία μπορεί να είναι κιόλας αργά. Οι αποδόσεις των 10ετών πορτογαλικών ομολόγων είναι άνω των 4 ποσοστιαίων μονάδων υψηλότερα από των γερμανικών και μόλις 1 ποσοστιαία μονάδα πιο κάτω από των ιρλανδικών. Όλα αυτά, βέβαια, δείχνουν άδικα για την Πορτογαλία αφού έχει δημόσιο έλλειμμα πολύ χαμηλότερο της Ιρλανδίας, μόλις 7.3% του ΑΕΠ, και έναν σκληρό προϋπολογισμό με στόχο τη μείωσή του σε 4.6% το 2011. Οι πορτογαλικές τράπεζες δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα και η χώρα έχει προχωρήσει σε διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα της. Τέλος, σε αντίθεση με άλλες περιφερειακές οικονομίες της Ευρωζώνης, η Πορτογαλία έχει ανάπτυξη 1.2% σε ετήσιο επίπεδο στο τρίτο τρίμηνο.
Αλλά οι πρόσφατες δηλώσεις των Ευρωπαίων ηγετών, και δη της Γερμανίας, για ανάληψη μέρους του βάρους κάθε μελλοντικής αναδιάρθρωσης εθνικού χρέους από τους πιστωτές έχει προκαλέσει μεγάλο εκνευρισμό στις αγορές που επιμένουν να εστιάζουν στις αμφιβολίες για την ικανότητα των κρατών μελών της Ευρωζώνης να σταθεροποιήσουν τα χρέη τους. Για την Πορτογαλία, που τα σχέδια για την αποκατάσταση των δημοσίων οικονομικών της βασίζονται σε υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης από αυτούς που είχε στο πρόσφατο παρελθόν, το θέμα της συμμετοχής των πιστωτών στο ενδεχόμενο αναδιάρθρωσης χρέους αποτελεί ιδιαίτερη μέριμνα. Είναι εύλογο οι επενδυτές να μη θέλουν να αγοράσουν κρατικά ομόλογα χωρών της ευρωπαϊκής περιφέρειας που θεωρούνται υποκείμενα σε πιθανό ‘κούρεμα’.
Η μεταγενέστερη δήλωση των Υπουργών Οικονομικών των μεγάλων οικονομιών της Ευρωζώνης που την περασμένη Παρασκευή διαβεβαίωσαν ότι οι νέοι κανόνες για τη συμμετοχή των πιστωτών σε αναδιάρθρωση χρέους θα αφορά μόνο νέες εκδόσεις ομολόγων που θα γίνουν μετά το 2013 καθησύχασε κάπως τις αγορές αλλά μόνο ως ένα βαθμό καθώς άφησε ανοικτό το ενδεχόμενο της αναδιάρθρωσης των ήδη υπαρχόντων εκδόσεων ομολόγων από τη στιγμή που ο παρών μηχανισμός το 2013 θα εκπνεύσει. Η Πορτογαλία θα ήθελε μια καθαρή εγγύηση για αποπληρωμή του χρέους όλων των κρατών μελών της Ευρωζώνης πριν την εισαγωγή του νέου μηχανισμού το 2013 ώστε να καθησυχάσει τις αγορές εδώ και τώρα.
Αλλά αυτό φαίνεται πολιτικά απίθανο. Όχι μόνο γιατί παραβιάζει την πολιτική ‘μη διάσωσης’ της Ευρωζώνης, αλλά και γιατί εκθέτει τους φορολογουμένους της Ευρωζώνης στους κινδύνους άλλων εύθραυστων τραπεζικών συστημάτων και μάλιστα πολύ μεγαλύτερων οικονομιών από την Ιρλανδία. Η Πορτογαλία, συνεπώς, ίσως υποχρεωθεί να ακολουθήσει την Ελλάδα και την Ιρλανδία στο ευρωπαϊκό μηχανισμό διάσωσης. Ο μηχανισμός διαθέτει αρκετά χρήματα για να αντιμετωπίσει τα προβλήματα των τριών αυτών χωρών, αλλά η Ευρώπη δεν μπορεί να αντέξει μια περαιτέρω διάχυση του προβλήματος. Για καλή της τύχη, η Ισπανία μοιάζει να έχει την εμπιστοσύνη των αγορών παρά τις ανησυχίες που εκδηλώθηκαν στο πρώτο μισό του 2010. Αλλά όπως ανακάλυψε η Ιρλανδία, τα πράγματα αλλάζουν γρήγορα. Υπάρχουν χίλιοι λόγοι για τους οποίους τα κράτη μέλη της Ευρωζώνης πρέπει να ελπίζουν ότι ο Μπράιαν Λάνιχαν θα αποδεχτεί την προσφορά τους.
Ο Ιρλανδός Υπουργός Οικονομικών θα πάρει τα λεφτά – και οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι πρέπει να ελπίζουν ότι το πράγμα θα δουλέψει. Για τον κ. Λάνιχαν, θα είναι μια δύσκολη στιγμή. Τα δύο τελευταία χρόνια έκανε τα πάντα για να διατηρήσει την εμπιστοσύνη των αγορών. Αλλά η απόφαση της κυβέρνησής του, το Σεπτέμβριο του 2008, να παράσχει εγγυήσεις σε όλους τους μη ασφαλισμένους πιστωτές του ιρλανδικού τραπεζικού συστήματος αποδείχτηκε ολέθριο λάθος. Τα δημόσια οικονομικά συνετρίβησαν υπό το βάρος της τεράστιας έκτασης των ζημιών των ιρλανδικών τραπεζών.
Τώρα που αρχίζουν τα προβλήματα με τα χαρτοφυλάκια των στεγαστικών δανείων, χρήματα δεν υπάρχουν ενώ οι καταθέσεις έχουν αποσυρθεί. Συνεπώς, η επιβίωση των ιρλανδικών τραπεζών εξαρτάται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Η ΕΚΤ έχει σήμερα χορηγήσει στις ιρλανδικές τράπεζες πιστώσεις που φτάνουν τα 80 δις ευρώ και αντιστοιχούν στο 80% του ιρλανδικού ΑΕΠ. Την περασμένη βδομάδα η Τράπεζα της Ιρλανδίας ανακοίνωσε ότι ο λόγος των δανείων προς καταθέσεις αυξήθηκε από 145% σε 160% κι αυτό παρά τις μερικές διαγραφές προβληματικών στοιχείων ενεργητικού στις οποίες είχε προβεί. Στις άλλες ιρλανδικές τράπεζες τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα.
Στην πραγματικότητα, μέσω του προγράμματος αγοράς ιρλανδικών ομολόγων της ΕΚΤ, η Ιρλανδία έχει απορροφήσει πολύ περισσότερα κεφάλαια διάσωσης από όσο θέλουν να αναγνωρίσουν οι Ευρωπαίοι πολιτικοί. Η ΕΚΤ ως νομισματική αρχή της Ευρωζώνης μπορεί να παρεμβαίνει στις αγορές και να παρέχει ρευστότητα. Αλλά δεν έχει καμιά εντολή να αναλαμβάνει πιστωτικό κίνδυνο και πιστωτικό κίνδυνο αντιπροσωπεύει σήμερα η Ιρλανδία. Ένα εγχείρημα διάσωσης που θα εκθέσει τους φορολογούμενους σε ζημιές πρέπει να έχει δημοσιονομικό χαρακτήρα.
Η αποκατάσταση της κεφαλαιακής βάσης του ιρλανδικού τραπεζικού συστήματος είναι απολύτως αναγκαία. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι η Τράπεζα της Ιρλανδίας έχει δείκτη βασικών εποπτικών κεφαλαίων Tier 1 μόλις 8.2%. Αντιθέτως η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδας που αντιμετωπίζει ανάλογες χρηματοδοτικές πιέσεις συγκέντρωσε πρόσφατα μέσω ΑΜΚ κεφάλαια άνω των 2.8 δις ενισχύοντας τον βασικό της δείκτη Tier 1 σε 13.4%. Η αποκατάσταση της κεφαλαιακής βάσης των ιρλανδικών τραπεζών σε αντίστοιχα επίπεδα μπορεί να τους επιτρέψει να αρχίσουν να αναχρηματοδοτούνται από τις αγορές. Αλλά μόνο η ΕΕ μπορεί να παράσχει στο Δουβλίνο τα αναγκαία κεφάλαια. Ακόμα και έτσι η Ιρλανδία θα μπορούσε να συνεχίσει να παλεύει για πρόσβαση στις αγορές ομολόγων, ενώ η οικονομική κατάσταση θα παρέμενε αβέβαιη, πράγμα που σήμαινε ότι αργότερα θα απαιτούνταν ένα ακόμα μεγαλύτερο εγχείρημα διάσωσης.
Όχι μόνο έχει η Ευρωπαϊκή Ένωση το δικαίωμα να ζητήσει από την Ιρλανδία να αποδεχτεί τη διάσωση αλλά και το Δουβλίνο έχει την υποχρέωση να την αποδεχτεί: όσο περισσότερο την αποφεύγει, τόσο περισσότερο αυξάνει ο κίνδυνος για περαιτέρω καταστροφικά πλήγματα στην εμπιστοσύνη του ιρλανδικού χρηματοπιστωτικού συστήματος, όπως και για διάχυση της κρίσης στα άλλα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης, δηλαδή την Πορτογαλία, την Ισπανία και την Ιταλία.
Δεν ξάφνιασε συνεπώς κανένα η χτεσινή παρέμβαση του Πορτογάλου Υπουργού Οικονομικών Φερνάντο Τεξέιρα που κάλεσε την ιρλανδική κυβέρνηση να λάβει υπόψη της τι είναι καλύτερο όχι μόνο για τη χώρα της αλλά και για την Ευρωζώνη. Δυστυχώς όμως για την Πορτογαλία μπορεί να είναι κιόλας αργά. Οι αποδόσεις των 10ετών πορτογαλικών ομολόγων είναι άνω των 4 ποσοστιαίων μονάδων υψηλότερα από των γερμανικών και μόλις 1 ποσοστιαία μονάδα πιο κάτω από των ιρλανδικών. Όλα αυτά, βέβαια, δείχνουν άδικα για την Πορτογαλία αφού έχει δημόσιο έλλειμμα πολύ χαμηλότερο της Ιρλανδίας, μόλις 7.3% του ΑΕΠ, και έναν σκληρό προϋπολογισμό με στόχο τη μείωσή του σε 4.6% το 2011. Οι πορτογαλικές τράπεζες δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα και η χώρα έχει προχωρήσει σε διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα της. Τέλος, σε αντίθεση με άλλες περιφερειακές οικονομίες της Ευρωζώνης, η Πορτογαλία έχει ανάπτυξη 1.2% σε ετήσιο επίπεδο στο τρίτο τρίμηνο.
Αλλά οι πρόσφατες δηλώσεις των Ευρωπαίων ηγετών, και δη της Γερμανίας, για ανάληψη μέρους του βάρους κάθε μελλοντικής αναδιάρθρωσης εθνικού χρέους από τους πιστωτές έχει προκαλέσει μεγάλο εκνευρισμό στις αγορές που επιμένουν να εστιάζουν στις αμφιβολίες για την ικανότητα των κρατών μελών της Ευρωζώνης να σταθεροποιήσουν τα χρέη τους. Για την Πορτογαλία, που τα σχέδια για την αποκατάσταση των δημοσίων οικονομικών της βασίζονται σε υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης από αυτούς που είχε στο πρόσφατο παρελθόν, το θέμα της συμμετοχής των πιστωτών στο ενδεχόμενο αναδιάρθρωσης χρέους αποτελεί ιδιαίτερη μέριμνα. Είναι εύλογο οι επενδυτές να μη θέλουν να αγοράσουν κρατικά ομόλογα χωρών της ευρωπαϊκής περιφέρειας που θεωρούνται υποκείμενα σε πιθανό ‘κούρεμα’.
Η μεταγενέστερη δήλωση των Υπουργών Οικονομικών των μεγάλων οικονομιών της Ευρωζώνης που την περασμένη Παρασκευή διαβεβαίωσαν ότι οι νέοι κανόνες για τη συμμετοχή των πιστωτών σε αναδιάρθρωση χρέους θα αφορά μόνο νέες εκδόσεις ομολόγων που θα γίνουν μετά το 2013 καθησύχασε κάπως τις αγορές αλλά μόνο ως ένα βαθμό καθώς άφησε ανοικτό το ενδεχόμενο της αναδιάρθρωσης των ήδη υπαρχόντων εκδόσεων ομολόγων από τη στιγμή που ο παρών μηχανισμός το 2013 θα εκπνεύσει. Η Πορτογαλία θα ήθελε μια καθαρή εγγύηση για αποπληρωμή του χρέους όλων των κρατών μελών της Ευρωζώνης πριν την εισαγωγή του νέου μηχανισμού το 2013 ώστε να καθησυχάσει τις αγορές εδώ και τώρα.
Αλλά αυτό φαίνεται πολιτικά απίθανο. Όχι μόνο γιατί παραβιάζει την πολιτική ‘μη διάσωσης’ της Ευρωζώνης, αλλά και γιατί εκθέτει τους φορολογουμένους της Ευρωζώνης στους κινδύνους άλλων εύθραυστων τραπεζικών συστημάτων και μάλιστα πολύ μεγαλύτερων οικονομιών από την Ιρλανδία. Η Πορτογαλία, συνεπώς, ίσως υποχρεωθεί να ακολουθήσει την Ελλάδα και την Ιρλανδία στο ευρωπαϊκό μηχανισμό διάσωσης. Ο μηχανισμός διαθέτει αρκετά χρήματα για να αντιμετωπίσει τα προβλήματα των τριών αυτών χωρών, αλλά η Ευρώπη δεν μπορεί να αντέξει μια περαιτέρω διάχυση του προβλήματος. Για καλή της τύχη, η Ισπανία μοιάζει να έχει την εμπιστοσύνη των αγορών παρά τις ανησυχίες που εκδηλώθηκαν στο πρώτο μισό του 2010. Αλλά όπως ανακάλυψε η Ιρλανδία, τα πράγματα αλλάζουν γρήγορα. Υπάρχουν χίλιοι λόγοι για τους οποίους τα κράτη μέλη της Ευρωζώνης πρέπει να ελπίζουν ότι ο Μπράιαν Λάνιχαν θα αποδεχτεί την προσφορά τους.
sofokleous10.gr
