Το παραθέτουμε αυτούσιο:
«Η Ισπανία δεν είναι Ελλάδα», ελέγετο κατ’ επανάληψη στη Μαδρίτη, όταν η Ελλάδα είχε ζητήσει τη βοήθεια της Ε.Ε. την περασμένη άνοιξη. Η Υπουργός Οικονομικών της Ισπανίας, Elena Salgado, δήλωνε σχετικά: «Η κατάσταση εδώ είναι πολύ καλύτερη». Το μήνυμα ελήφθη, οι επενδυτές έδειξαν εμπιστοσύνη. Και ενώ τα spreads των ισπανικών και ιταλικών ομολόγων παραμένουν εδώ και μήνες σε σταθερά επίπεδα, σκεπτικισμός υπάρχει απέναντι σε Ελλάδα, Ιρλανδία και Πορτογαλία, οι οποίες υποχρεώνονται να προσελκύουν επενδυτές με μεγάλα επιτόκια. Την ώρα που οι γερμανικοί τίτλοι έχουν επιτόκιο 2,3%, το επιτόκιο δανεισμού των τριών παραπάνω χωρών κυμαίνεται από 6% μέχρι 12%.
Οι χώρες αυτές έχουν ένα κοινό πρόβλημα: Τα ελλείμμματα στους προϋπολογισμούς τους εμφανίζουν μεν μείωση, τα δημόσια χρέη συνεχίζουν, ωστόσο, να αυξάνονται, έστω και ελάχιστα. Ιδιαίτερα κακή είναι η κατάσταση στην Ελλάδα. Η κυβέρνηση προχωράει με βραδείς ρυθμούς στη μείωση των χρεών της. Το δημοσιονομικό έλλειμμα μειώθηκε μεν στους πρώτους οχτώ μήνες του τρέχοντος έτους περίπου κατά το ένα τρίτο, ανήλθε όμως παρ’ όλα αυτά στο ποσό των 14,5 δισ. Ευρώ.
Οι επενδυτές αντέδρασαν με ανησυχία. Γνωρίζουν: Υπάρχουν αξιοσημείωτες επιτυχίες στο θέμα της δημοσιονομικής προσαρμογής, οι δημόσιες δαπάνες μειώθηκαν στους πρώτους οχτώ μήνες του 2010 κατά 7,7%, τα έσοδα αυξήθηκαν κατά 3,3%. «Η Αθήνα μπορεί με μικρή προσπάθεια να εισπράξει πολλούς φόρους, επειδή αυτό είναι κάτι που αμέλησε κατά το παρελθόν», επισημαίνει ο Nicolaus Heinen, ειδικός σε θέματα Ευρώπης στην Deutsche Bank Research, και συμπληρώνει: «Αυτό που λείπει είναι οι προοπτικές ανάπτυξης».
Η περιστολή των δαπανών και η αύξηση των φορολογικών εσόδων είναι το πρώτο βήμα. Η δημοσιονομική προσαρμογή θα πρέπει σύντομα να επιτευχθεί σε μεγαλύτερο βαθμό μέσω της οικονομικής ανάπτυξης, κάτι που θα μπορούσε να αποδειχθεί δύσκολο. Εάν η κυβέρνηση δεν καταφέρει να ωθήσει τους πολίτες σε μεγαλύτερη κατανάλωση και επενδύσεις, η χώρα θα βρεθεί σε έναν επικίνδυνο φαύλο κύκλο, ο οποίος θα έχει ως συνέπεια την ύφεση και τη μείωση των φορολογικών εσόδων. Σε μία τέτοια περίπτωση το πρόγραμμα λιτότητας της κυβέρνησης δεν θα ήταν ωφέλιμο, αλλά βλαβερό.
Δεν είναι εύκολο να εκτιμηθεί η επιρροή της κρατικής πολιτικής λιτότητας επί της πραγματικής οικονομίας. «Οι ενδείξεις σηματοδοτούν πάντως μία μεγάλη συρρίκνωση της οικονομίας, καθώς και της φορολογικής βάσης», σημειώνει ο Edgar Walk, επικεφαλής οικονομολόγος στη Metzler Asset Management. «Για το λόγο αυτό θα είναι εξαιρετικά δύσκολο για την ελληνική κυβέρνηση να πετύχει τους δημοσιονομικούς στόχους της», καταλήγει.
Το οικονομικό βαρόμετρο για Ισπανία, Πορτογαλία, Ιρλανδία και Ιταλία είναι, πάντως, πιο ευνοϊκό, όπου υπάρχουν δείγματα ελαφράς έστω ανάπτυξης. Τα προγράμματα λιτότητας φαίνεται ότι εκεί έχουν αρχίσει και αποδίδουν καρπούς. Πολλοί επενδυτές συνεχίζουν παρ’ όλα αυτά να είναι ανήσυχοι, καθώς γνωρίζουν ότι τον ερχόμενο Οκτώβριο θα υπάρξει σε πολλά κράτη διαβούλευση για τους προϋπολογισμούς λιτότητας του 2011 και διερωτώνται, εάν η πολιτική βούληση θα είναι αρκετή για τη λήψη αντιλαϊκών μέτρων. Ο οικονομολόγος Walk έχει εμπιστοσύνη στο «παράδειγμα της Αθήνας που τρομάζει. Οι άλλες κυβερνήσεις είδαν πόσο μεγάλο μπορεί να είναι το κόστος της απώλειας εμπιστοσύνης των κεφαλαιαγορών». Η Ελλάδα λαμβάνει μεν βοήθεια, αλλά με το τίμημα της απώλειας τμήματος της εθνικής της κυριαρχίας. Η Ε.Ε. και το ΔΝΤ παρεμβαίνουν σε υποθέσεις των αρμόδιων ελληνικών Αρχών. Σε αυτό προστίθεται το γεγονός ότι η Ευρωζώνη έχει μεγάλο συμφέρον στο να εφαρμόσουν τα κράτη – μέλη της μία επιτυχημένη πολιτική δημοσιονομικής προσαρμογής. Για τον πρόσθετο λόγο ότι οι τράπεζές της κατέχουν μεγάλο αριθμό κρατικών ομολόγων.
Κράτη της Ευρωζώνης σκοπεύουν να δανειστούν το ποσό των 30 δισ. Ευρώ από την αγορά ομολόγων. Ο κίνδυνος να μην γίνει ευνοϊκά δεκτή μία τέτοια υπερπροσφορά κρατικών ομολόγων είναι μεγάλος. Σε περίπτωση ανάγκης θα επέμβει, πάντως, η ΕΚΤ, η οποία το τελευταίο διάστημα έχει διατηρήσει τη ρευστότητα της αγοράς αγοράζοντας ελληνικά και πορτογαλικά ομόλογα.
